مقدمه:
عوارض واکسن‌ها طبیعی هستند و نیاز به درمان خاصی ندارد مگر اینکه شدید باشد. بروز عوارض واکسن در بدن انسان مربوط به واکنش های سیستم ایمنی آنها است. شدت علائم برخی از افراد به حدی است که لازم است به پزشک مراجعه کنند. اما در برخی دیگر هیچ علایم و عوارضی احساس نمی شود. سوالی که به دنبال واکسیناسیون ممکن است مطرح شود این است که داشتن علائم تا چند روز عادی بوده و چند روز بعد از ماندگاری علائم و واکنش های واکسن باید به پزشک مراجعه کرد؟ همچنین علت طولانی شدن زمان عوارض واکسن ها چیست؟

شواهد برای پاسخ به این سؤال:
داشتن درد و تب علامت طبیعی و شایعی است. اما در موارد زیر لازم است با پزشک یا ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی تماس گرفته شود:

عوارض جانبی می‌تواند توانایی فرد در انجام فعالیت های روزمره را تحت تأثیر قرار دهد، اما باید در طی چند روز از بین بروند. مصرف داروهایی مانند مسکن ها یا آسپرین برای جلوگیری از عوارض جانبی قبل از واکسن توصیه نمی شود و مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) آن را تایید نمی کند. به جای مصرف زودهنگام چندین داروی بدون نسخه (مانند انواع مسکن ها)، بهتر است صبر کنید و ببینید آیا عوارض جانبی ایجاد می شود یا خیر، سپس عوارض احتمالی را به صورت جداگانه درمان کنید. فرد باید قبل از مصرف هرگونه داروی بدون نسخه، به داروساز یا پزشک مراجعه کند تا عوارض جانبی واکسن را کاهش دهد. اما اگر شخصی نیاز به تسکین فوری دردهای عضلانی، درد در محل تزریق، تب یا ترکیبی از این موارد را داشته باشد، داروهای ایبوپروفن، استامینوفن یا پاراستامول و آسپرین ممکن است کمک کند. عوارض جانبی واکسن های کووید-19 فقط باید چند روز (حدود 4 روز) طول بکشد. اگر دوام بیشتری داشتند، بایستی با پزشک تماس گرفت.
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر بعد از حدود 4 روز تا 4 هفته پس از واکسیناسیون بلافاصله با مراکز بهداشتی مربوطه تماس بگیرید:

ایجاد تب بعد از واکسیناسیون کاملاً عادی است. این امر ممکن است پس از واکسیناسیون اتفاق افتد و معمولاً طی 48 ساعت از بین می‌رود. اگر تب بیش از 48 ساعت پس از واکسیناسیون شروع شود و پس از شروع، بیش از 48 ساعت طول کشد، باید خود را قرنطینه کنید و آزمایش کرونا انجام دهید.
به‌طورکلی عوارض جانبی جدی که بتوانند مشکل سلامتی طولانی مدت ایجاد نمایند، به دنبال هر واکسیناسیون، از جمله واکسیناسیون کووید-19، بسیار بعید است. عوارض جانبی معمولاً در چند روز اول دریافت واکسن رخ می دهد. از زمان آغاز اولین برنامه واکسیناسیون جمعی در اوایل دسامبر سال 2020، صدها میلیون دوز واکسن تجویز شده است. پس از واکسیناسیون، بدن برای ساختن ایمنی در برابر ویروسی که باعث کووید-19 می شود، چند هفته زمان لازم دارد. بنابراین ممکن است فردی دقیقاً قبل یا بعد از واکسیناسیون به ویروس کووید-19 آلوده و بیمار شود. دلیل این امر این است که واکسن هنوز وقت کافی برای محافظت از بدن را نداشته است. بنابراین هیچ واکسنی نمی تواند باعث ایجاد کووید-19 شود زیرا هیچ یک از آنها شامل کل ویروس کرونا  نیستند. هر فردی که پس از دریافت واکسن به کووید-19 مبتلا شود، احتمالاً قبل از ایجاد ایمنی کافی، در معرض ویروس قرار داشته است.

برای رفع ناراحتی عوارض جانبی واکسن کووید -19 در روزهای اول، بسته به علائم، موارد زیر را می توان انجام داد:

برخی افراد بعد از تزریق واکسن کووید -19، هیچ دردی را در محل تزریق مشاهده نمی کنند و همچنین به هیچ وجه احساس درد ندارند. این طبیعی است. بسیاری از افرادی که در آزمایشات بالینی کووید-19 واکسینه شده بودند، هیچ علامتی را تجربه نکردند اما مشخص شد که توسط واکسن محافظت می شوند.

حال این سوال مطرح می شود که آیا عوارض جانبی بعد از دوز اول یا دوم بیشتر است؟ به گفته متخصصان، با استفاده از واکسن های دوتایی، افراد پس از دوز دوم خود، عوارض جانبی را گزارش می کنند. طبق CDC ، عوارض جانبی بعد از تزریق دوم "ممکن است شدیدتر از عوارضی باشد که بعد از اولین تزریق تجربه شده است."  بر اساس شواهد CDC، " عوارض جانبی بعد از تزریق نوبت دوم واکسن نیز نشانه های طبیعی بدن است که محافظت از بدن را نشان می دهند و باید ظرف چند روز از بین برود."
همچنین برخی از عوامل، احتمال بروز عوارض جانبی را بیشتر می‌کنند. به گفته کارشناسان، افراد جوان احتمالاً عوارض جانبی را بیشتر تجربه می کنند زیرا سیستم ایمنی قوی تری دارند. احتمال بروز عوارض جانبی شدیدتر در زنان بیشتر از مردان است.  از 14 دسامبر تا 13 ژانویه، بیش از 79 درصد عوارض جانبی توسط زنان گزارش شده است. عوارض جانبی نیز بسته به اینکه آیا در گذشته تماس با ویروس کرونا داشته اید یا نه ممکن است متفاوت باشد. اگر مدتی قبل به کووید-19 مبتلا شده اید یا از قبل ایمنی دارید، واکسن می تواند مانند تقویت کننده عمل کند، که در برخی موارد کاملاً بدون علامت است.

نتیجه‌گیری:
تجربه عوارض جانبی پس از واکسیناسیون یکی از نشانه های عملکرد واکسن است که سیستم ایمنی بدن به آن پاسخ می دهد. عوارض جانبی جدی و طولانی مدت به دنبال هر واکسیناسیون، از جمله واکسیناسیون کووید 19، بسیار بعید است. عوارض جانبی معمولاً در 2 تا 4 روز اول دریافت واکسن رخ می دهد. بنابراین در صورت مشاهده علائم، در فاصله 4 روز تا یک ماه بعد از تزریق واکسن، حتما با پزشک تماس بگیرید. در صورت داشتن علایم غیر عادی مانند سردردهای شدید همراه با تاری دید و دردهایی که با مسکن برطرف نمی شود با مراکز بهداشتی تماس بگیرید. تب نیز اگر پس از 48 ساعت از تزریق واکسن شروع شود و بیش از 48 ساعت ادامه یابد، حتما به پزشک و مراکز بهداشتی درمانی مراجعه شود.

منابع:

 

 

https://www.nhsinform.scot/covid-19-vaccine/the-vaccines/side-effects-of-the-coronavirus-vaccines
 https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/side-effects-of-covid-19-vaccines
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/expect/after.html
https://www.medicalnewstoday.com/articles/covid-19-vaccine-what-to-do-about-side-effects#How-long-do-side-effects-last?
https://www.hackensackmeridianhealth.org/HealthU/2021/05/03/what-are-covid-19-vaccine-side-effects-and-how-long-do-they-last/
https://www.canada.ca/en/public-health/services/diseases/coronavirus-disease-covid-19/vaccines/what-expect-vaccination.html
https://www.nbcboston.com/news/local/how-long-do-covid-vaccine-side-effects-last/2364269/
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/safety/safety-of-vaccines.html
https://www.nytimes.com/2021/03/08/health/vaccine-side-effects-women-men.html