وضعیت نامشخص فعالیت سامانه رصد و پایش تاب آوری شهری

به گزارش روابط عمومی دانشکده بهداشت، دکتر عباس استاد تقی زاده مدیر گروه سلامت در حوادث و بلایای دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفتگویی با ایسنا در باره تاب آوری شهر تهران مطالبی را عنوان کرد که در ادامه آن را می خوانیم.
امروزه با توجه به توسعه شهرها و گسترش شهرهای صنعتی، خطرات طبیعی و غیرطبیعی زیادی متوجه کلان شهرها شده است. در این شرایط تاب آوری شهر در مقابل این مشکلات دغدغه بسیاری از کارشناسان است.فعالیت صنعتی انسان در شهرهای بزرگ در کنار فجایع طبیعی که امکان وقوع آنها همیشه به صورت بالقوه وجود دارد مزید بر علت شده است تا تاب آوری شهرهای صنعتی و پرجمعیت به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کند. آیا کلان شهری مانند تهران در مقابل مخاطرات پیش رو تاب آور است؟

دکتر عباس استاد تقی زاده در گفت وگو با ایسنا، با اشاره به اهمیت بالای تاب آوری در دنیای مدرن اظهار کرد: برای تعیین میزان تاب آوری شهری سه شاخصه اصلی وجود دارد. اول از همه شهر باید برای مقابله با کلیه فشارها و استرس ها توانایی مقابله داشته باشد. دوم اینکه اگر آسیبی به شهر برسد شهر بتواند فعالیت های اصلی خود را ادامه دهد. خدماتی مانند بیمارستان هستند که قابلیت تعطیلی ندارند. همچنین نیاز های ضروری مردم مانند آب و برق و تلفن نباید قطع شود و سوم هم اینکه اگر حادثه ای رخ داد شهر بتواند به سرعت و با کمترین هزینه به حالت اول برگردد.
نقش مردم در ارزیابی میزان تاب آوری
 استادیار سلامت در بلایا و فوریت گروه سلامت در حوادث و بلایای دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به نقش مردم در ارزیابی میزان تاب آوری، گفت: چگونگی ارزیابی ما از شهر میزان تاب آوری آن را نشان می دهد.کمپین جهانی شهرهای تاب آور در سالهای اخیر شکل گرفته است و به صورت خودارزیابی میزان تاب آوری شهرها را مشخص می‌کند .کشوری مانند ژاپن با سرمایه گذاری مثبتی که انجام داده، توانسته است سطح تاب آوری شهرهای خود را بالا ببرد. بحث تاب آوری موضوعات زیادی را در بر می‌گیرد و یک بعد آن مباحث مهندسی و معماری است و ممکن است شهری از نظر فیزیکی آسیبی نبیند، اما ناگهان دچار کلپس و ریزش شود. نمونه  این موضوع زلزله اخیر در تهران بود که به دلیل ترس مردم خیابان ها و پمپ بنزین ها قفل شد.

 مشکلات پیش روی نوسازی بافت های فرسوده برای تقویت تاب آوری شهری
در کشور ما فرایند نوسازی ساختمان به ساختمان جلو می رود
وی با اشاره به مشکلات پیش رو برای نوسازی بافت های فرسوده جهت تقویت تاب آوری شهری افزود: بافت های فرسوده نیز بخشی از چالش های تاب آوری هستند . یکی ازمشکلاتی که در ترمیم یا نوسازی این بافت ها پیش روی ماست این است که ما نیاز داریم منطقه ای که شامل بافت فرسوده است را به طور کامل نوسازی کنیم و مالکان همه ساختمان ها به طور کامل رضایت داشته باشند.در حالی که ما زمانی که بازدیدی از شهر استانبول داشتیم مشاهده کردیم که طبق قانون اگر ۵۱ درصد محله ای برای بازسازی رضایت داشته باشند آن محله تخریب و بازسازی می شود. همچنین مسئله بافت فرسوده در کشورهای دیگر به صورت کلان دیده و بررسی شده است، در حالی که در کشور ما فرایند نوسازی ساختمان به ساختمان جلو می رود.

خانه های با مصالح غیر استاندارد از پای بست ویران است
به گفته وی، با این مدل و شیوه اجرای تغییرات ، روند نوسازی به شدت کند خواهد بود.قطعا کشوری مثل ترکیه نیز بافت های فرسوده و محله های قدیمی مانند ما داشته و دارد اما با دید کلان و جامع نسبت به این موضوع توانسته به مرور این بافت ها را نوسازی کند.از این تجربیات می توان استفاده کرد. مشکل دیگری که وجود دارد فرسوده سازی است. استفاده از مصالح غیر استاندارد و نقشه های غیر اصولی باعث می شود اصطلاحا خانه از پای بست ویران باشد.

داشتن مدیری آگاه و با تجربه از شاخص های مهم تاب آوری است
وی با اشاره به ویژگی های یک شهر تاب آور ادامه داد: شش فاکتور اصلی برای داشتن شهری سالم و تاب آوروجود دارد. فاکتور اول مدیران شهر و تصمیماتی است که در قبال آن اتخاذ می کنند. یکی از بحث های اصلی که وجود دارد شایستگی مدیریتی است و یکی از شاخص های مهم تقویت تاب آوری داشتن مدیری آگاه و باتجربه است. مدیر شایسته مدیری است که تصمیماتیش امنیت فکری شهروندان و تاب آوری شهر را از بین نبرد.
وی فاکتور دوم را مشارکت اجتماعی مردم عنوان کرد و ادامه داد: وقتی میزان مشارکت مردم در انجام مسئولیت ها و پرداخت عوارض شهری کم شود ، مدیران نیز برای همکاری با مردم دچار مشکل می شوند. همچنین وقتی نرخ جرم وجنایت در محله ای بالا برود میزان تاب آوری آن محله بالطبع پایین خواهد آمد.

رابطه مستقیم فقر و تاب آوری
سیاست های نادرست اقتصادی و پایین آمدن سطح تاب آوری مردم
این استاد دانشگاه با بیان اینکه شبکه های اصلی و حیاتی« آب ، برق و گاز » به عنوان فاکتور سوم ما بسیار اهمیت دارند و جزو اصلی ترین شاخص تلقی می شوند، افزود: فاکتور چهارم هم موضوعات اقتصادی است و ثابت شده که رابطه مستقیمی بین فقر و تاب آوری وجود دارد. چه درمباحث اقتصاد خرد و چه در اقتصاد کلان ، سیاست های نادرست می تواند سبب پایین آمدن سطح تاب آوری مردم شود، چرا که اصلی ترین دغدغه مردم معیشت است. همچنین فاکتور پنجم مربوط به فرهنگ سازی و مسائل فرهنگی است که اجرای سیاست های آن بسیار سخت و زمان بر است.

عوامل محیطی زیستی و تاب آوری
وی با اشاره به مشکلات زیست محیطی که به مرور زمان در شهر تهران پدیدار شده اند، گفت: عوامل زیست محیطی به عنوان یکی از اصلی ترین دغدغه های کشور در جایگاه ششم قرار دارد. هم اکنون میزان مصرف سرانه آب و برداشت آب های زیرزمینی معضل بزرگی است که شهر تهران با آن مواجه است. میزان مصرف انرژی به شدت بالاست و قطعی برق به کرات مشاهده می‌شود. تولید زباله مشکل بزرگی است و دفع این مقدار زباله، چالش به مراتب بزرگتری است.
به گفته وی، هم اکنون در بسیاری از کشور های اروپایی استفاده از کیسه های پلاستیکی محدود شده است و اگر کسی قصد استفاده از آن ها را دارد مجبور به پرداخت هزینه اضافی است. این راه مناسبی برای کاهش میزان مصرف پلاستیک از سوی مردم است. این در حالی است که در فروشگاه های کشور ما مواد پلاستیکی به راحتی و بدون کنترل فروخته و استفاده می شوند و این مواد که قابلیت بازگشت به محیط زیست را ندارند سبب بروز مشکلات زیستی می شوند.

معماری نوین یکی از معضلات شهر تهران 
استادتقی زاده با اشاره به معماری نوین به عنوان یکی از معضلات شهر تهران، افزود: ما در شهرهایی زندگی می‌کنیم که معروف به جزایر گرمایی هستند. تعداد ساختمان ها با ارتفاع زیاد روز به روز در حال افزایش است و این سبب شده است مشکلات آب و هوایی زیادی رخ دهد و من هم اکنون در حال تالیف کتابی به نام« شهرهای  سازگار با اقلیم هستم» و هدف ما نیز باید دقیقا مطابق با عنوان همین کتاب باشد. ما باید به معماری گذشته خود برگردیم و از تجربیات فراوانی که در این حوزه داریم استفاده کنیم.در دهه های اخیر ورود مهندسی شهری نوین به کشور ما باعث تغییر فرم شهرها و مشکلات زیست محیطی شده است. نما هایی که ساختمان های ما در شهر تهران دارند به شکلی هستند که انرژی و گرما را در سطح خود حفظ می کنند و سبب بالا رفتن دما در ارتفاع پایین می شوند.

خطر وقوع زلزله و سیل بسیار جدی است
وی خطر وقوع زلزله و سیل را بسیار جدی خواند و گفت: وقتی صحبت از تغییر اقلیم می شود، هم احتمال وقوع خشکسالی و هم احتمال بروز سیل وجود دارد و موج های گرما و سرما به صورت نامنظم مشاهده خواهند شد. نمونه ای از موج های گرما، امسال در تهران قابل مشاهده بود و به همان میزان موج های سرما نیز اتفاق افتاد.با توجه به بارندگی های غیرمنتظره اخیر ، بعید نیست تهران در آینده نزدیک درگیر سیل شود. همانطور که خطر زلزله بسیار جدی است سیل هم مسئله ای است که قابل چشم پوشی نیست.
به گفته استاد تقی زاده، با نگاه به رودخانه های تهران تجاوز به حریم رودخانه مشاهده می شود. مسیر بسیاری از رودخانه های تهران به طور انسانی تغییر داده شده است و وقتی خانه رود از آن گرفته می‌شود روزی به آن برگردانده خواهد شد و سیل هر چیزی که در مسیر خود ببیند از میان برخواهد داشت.
وی با اشاره به اهمیت ارزیابی شرایط به عنوان پیش نیاز حل آنها، افزود: مهمترین موضوع برای مدیریت این مشکلات توانایی ارزیابی صحیح آنهاست. اگر ما بتوانیم شرایط را به شکل دقیق ارزیابی کنیم توانایی مدیریت آنرا خواهیم داشت. با ارزیابی صحیح شرایط طبیعی و غیر طبیعی شهر تهران و تقویت نقاط قوت و پوشاندن نقاط ضعف می توانیم پس از چند دهه تقریبا به حالت طبیعی سابق برگردیم.

وضعیت نامشخص فعالیت سامانه رصد و پایش تاب آوری 
این استاد دانشگاه در پایان با تاکید بر اینکه حد فاصل سال های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۶ سوله های بحران و تجهیزات ایمنی بیشتر شدند و این نکته خوبی است، گفت: اما در دیگر حوزه ها همچنان مشکل داریم. برای شناخت کامل این مشکلات باید سامانه ای برای رصد و پایش تاب آوری داشته باشیم. این سامانه چند سال پیش راه اندازی شد، اما هم اکنون فعالیت آن نامشخص است. باید هر موضوعی مانند سازگاری، انرژی، آب و ... سامانه ای مخصوص به خود داشته باشد و شرایط آن لحظه به لحظه رصد و پیگیری شود