متروپل‌های بالقوه‌ای که ممکن است بر سر بیماران آوار شود
بعد از هر زلزله، آتش‌سوزی، سیل، ریزش ساختمان و حوادثی نظیر آنچه که در متروپل آبادان رخ داد، تازه یادمان می‌آید که ساختمان‌هایمان استحکام کافی را ندارند، ایمنی سازه‌هایمان قابل اطمینان نبوده و امکانات مدیریت بحران کافی نیست و بیمارستان‌هایمان که باید در خطر و بحران پناه مردم باشند، فرسوده‌اند، موضوعی که دکتر عباس استاد تقی زاده دانشیار گروه سلامت در حوادث و بلایا درباره آن صحبت کرده است.
به گزارش ایسنا، بعد از ریزش «متروپل» باز هم بحث ایمنی ساختمان‌ها داغ شد؛ موضوعی که همواره بعد از بحران‌های این‌چنینی برایمان تبدیل به اولویت شده و مدتی بعد بازهم آن را فراموش می‌کنیم. درست مانند زمانی که پلاسکو در آتش سوخت و فروریخت، درست مانند زلزله‌هایی که بیمارستان‌های تازه ساز را در آستانه افتتاح، ویران کرد و حالا مانند متروپل که زندگی‌های زیادی در زیر آوارش مدفون شد.
حالا هم دوباره بحث ایمنی ساختمان‌های کشور مطرح شده و حتی در تهران نیز اعلام شد که 129 ساختمان در وضعیت ناایمن قرار دارد. ساختمان‌هایی که گرچه اسامی‌شان به طور رسمی اعلام نشده است، اما از گوشه و کنار و از میان اظهارات گذشته برخی از مسئولان می‌توان فهمید که نام چند بیمارستان و مرکز درمانی هم در میانشان دیده می‌شود. موضوعی که عمق یک فاجعه بالقوه را نشان می‌دهد؛ چراکه بیمارستان‌هایی که باید در بحران پناه مردم، بیماران و مصدومان باشند، ممکن است درپی کوچکترین حادثه طبیعی یا غیرطبیعی خود به بحرانی نظیر متروپل، پلاسکو یا ... بدل شود.
عباس استادتقی‌زاده- مدیرگروه سلامت در حوادث و بلایا دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با ایسنا، درباره وضعیت فرسودگی بیمارستان‌ها در کشور، گفت: مطالعات متعددی درباره بحث ایمنی بیمارستان‌ها انجام شده که برخی از آن‌ها برای شهر و استان خاصی بوده است، اما طی دو سال مطالعه جامعی از سوی وزارت بهداشت بر روی ایمنی بیمارستان‌ها در کل کشور انجام شد. به طوری که طی سال‌های گذشته سامانه‌ای با عنوان "بررسی میزان ایمنی بیمارستان‌ها" یا HSI ایجاد کردند.
۲ مطالعه بررسی ایمنی بیمارستان‌های کشور
وی افزود: این مطالعات یک‌بار در ۱۳۹۲ بر روی ۲۲۴ بیمارستان ارزیابی ایمنی انجام شده که نشان داده وضعیت شاخص‌های ایمنی در حد متوسط و کمتر از ۴۰ درصد بوده است. در این مطالعه بررسی‌ها بر روی سه قسمت اصلی انجام شده است که شامل بررسی ایمنی سازه‌ای، بررسی ایمنی غیرسازه‌ای شامل کل تجهیزات و امکانات بیمارستان و ایمنی عملکردی بیمارستان که به وضعیت برنامه و ساختارهای مدیریت بحران در داخل بیمارستان می‌پردازد، بود.
استادتقی زاده گفت: البته ابزارهای سنجش میزان ایمنی متفاوتند. برخی از آن‌ها دقت بالایی دارند و دقت برخی هم آنقدرها بالا نیست. همچنین برخی ابزارهای سنجش ایمنی به صورت کاملا کمی ارزیابی می‌کنند و برخی هم به صورت کیفی ایمنی را ارزیابی می‌کنند. هرچقدر بخواهیم به سمت کمی شدن حرکت کنیم، وقت، امکانات، منابع و اطلاعات زیادی نیاز دارد.
استاد تقی‌زاده ادامه داد: مطالعه دوم در سال ۱۳۹۵ با همان ابزار روی ۴۲۱ بیمارستان مجددا تکرار شد که از آنجایی که در آن سال‌ها بحث ایمنی بیمارستان‌ها به صورت جدی پیگیری می‌شد، مقداری وضعیت بهتر شده و میانگین ایمنی بیمارستان‌ها تقریبا در این مطالعه ۱۰ درصد افزایش داشته و به نزدیک ۵۰ درصد رسیده بود. البته عمده اقداماتی هم که انجام شده، بر روی سازه نبوده است. یعنی درصد ایمنی سازه‌ای تفاوت چندانی نداشته و بیشتر بر روی بحث‌های مربوط به تجهیزات و امکانات؛ یعنی قسمت غیرسازه‌ای و عملکردی بیمارستان‌ها اقدامات و بهبودهایی انجام شده است.
مدیرگروه سلامت در حوادث و بلایا دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه بعد از سال ۱۳۹۵ متاسفانه مطالعه جامعی بر روی بحث ایمنی بیمارستان‌ها انجام نشده است، گفت: بر این اساس در حال حاضر نمی‌توانیم بررسی کنیم که در شرایط کنونی که در سال ۱۴۰۱ هستیم، آیا وضعیت‌مان از نظر ایمنی بیمارستان‌ها در همان حد ۴۰ تا ۵۰ درصد است یا خیر. البته یک مطالعه دیگری درباره تاب‌آوری بیمارستان‌ها به صورت پایلوت در استان یزد انجام دادیم که شبیه به همین نتایج را به دنبال داشت.
حد متوسط ایمنی بیمارستان‌های کشور
استادتقی‌زاده گفت: بر این اساس به طور کلی می‌توان گفت که وضعیت ایمنی بیمارستان‌ها در حد متوسط است؛ نه خیلی بد هست و نه خیلی شرایط عالی دارد، اما از آنجایی که بیمارستان‌ها جزو اماکن حیاتی و حساس محسوب می‌شود و اگر حادثه‌ای رخ دهد، باید فعال باشد و بتواند به بیماران خدمات ارائه دهد، طبیعتا انتظارمان این است که وضعیت بیمارستان‌ها بهتر از این باشد و بتوانیم ایمنی را به ۷۰ تا ۸۰ درصد که وضعیت مطلوبی است، برسانیم. تا جایی که اطلاع دارم بعد از سال ۱۳۹۵ مطالعه جامعی بر روی بیمارستان‌های کل ایران انجام نشده است.
بیمارستان‌های نوسازی که فرومی‌ریزند!
وی با بیان اینکه طبیعتا بیمارستان‌هایی که قدیمی‌ساز هستند و عمر ۶۰ تا ۷۰ ساله دارند، جزو بیمارستان‌های فرسوده کشور محسوب می‌شوند، افزود: باید توجه کرد که وضعیت ایمنی بیمارستان‌ها وابسته به نوع سازه‌ای است که در آن استفاده شده است و بستگی دارد که شرایط ساخت بیمارستان به چه صورتی باشد. ما در زلزله اهر- ورزقان بیمارستانی داشتیم که کاملا نوساز بود و هنوز افتتاح نشده بود، اما در برابر زلزله تاب نیاورد. ساختمان نوساز بود، اما از آنجایی که کیفیت ساخت خوبی نداشت، تاب نیاورد.
لزوم توجه بیشتر به ایمنی بیمارستان‌ها ریفرال
استادتقی‌زاده گفت: در کلانشهرها هم باتوجه به جمعیت زیاد آن‌ها و از طرفی باتوجه به اینکه بیمارستان‌های کلانشهرها بیمارستان‌های مرجع و ریفرال هستند. به ویژه در تهران که از همه کشور بیمارانی برای درمان به بیمارستان‌های مرجع مراجعه می‌کنند، این بیمارستان‌ها نیازمند توجه بیشتری از نظر ایمنی هستند.
مقررات ایمنی ساختمان‌ها که اجرا نمی‌شوند!
وی درباره راهکارهای ایمن کردن بیمارستان‌ها در کشور باتوجه به حادثه‌خیز بودن ایران، گفت: فکر می‌کنم بیشترین و مهمترین مشکلی که داریم، عدم جدیت در اجرای قانون است. ما قانون کم نداریم. در حال حاضر آیین‌نامه ۲۸۰۰ را برای ساختمان‌ها داریم که بیمارستان‌ها هم به طور اختصاصی در آن آیین‌نامه دیده شده‌اند. آیین‌نامه ۲۸۰۰ که از سوی وزارت مسکن و شهرسازی ارائه شده است، میزان خطرپذیری لرزه‌ای کشور را در هر منطقه مشخص کرده که در هر منطقه چقدر احتمال بروز زلزله وجود دارد و بر اساس آن اعلام کرده که به عنوان مثال اگر می‌خواهید در منطقه با خطر بالا بیمارستان بسازید باید یکسری شرایط را داشته باشد و اگر در منطقه با ریسک متوسط بیمارستان‌سازی در حال انجام بود، باید قواعد دیگری مورد توجه قرار گیرد. بنابراین قوانین زیاد هستند. حتی در سال ۱۳۹۶ یک مصوبه خیلی جدی را با عنوان "کاهش آسیب‌پذیری کلانشهرها" از هیات وزیران گرفتیم که بحث ایمنی بیمارستان‌ها هم در آن وجود داشت، اما اکنون این سوال را باید پرسید که چقدر از این آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها و مصوبات اجرایی شده است؟.
لزوم پایش برنامه‌ها و قوانین مربوط به ایمنی ساختمان‌ها
استادتقی‌زاده ادامه داد: در کشور قوانین را مصوب می‌کنیم، برنامه مصوب می‌کنیم و ... اما باید به بحث پایش اجرای برنامه‌ها و مصوبات توجه نداریم. ما حتما به سامانه‌های پایش اجرای برنامه نیاز داریم. اگر در هیات دولت، وزارت مسکن و شهرسازی و ... قانون یا برنامه‌ای مصوب می‌شود و برای آن پول و اعتبار گذاشته می‌شود، باید بررسی کرد که چند درصد این برنامه اجرا شده و نقاط ضعف و قوتش کجا بود؟. اگر اجرا نشد، چرا اجرا نشد و چه کسی آن را اجرا نکرد؟. گاهی شما برنامه می‌نویسید تا سازمانی آن را انجام دهد، اما منابع در اختیارشان قرار نمی‌دهید. این مدیر که نمی‌تواند با دست خالی قوانین را اجرا کند. در حال حاضر در شهر تهران بیمارستان‌هایی را به عنوان بیمارستان فرسوده اعلام کردند، حال قرار است که این‌ها ایمن‌سازی، مقاوم‌سازی یا بازسازی شود و برای این اقدامات باید منابع در اختیار وزارت بهداشت یا هر جایی که قرار است این کار را انجام دهد، قرار بگیرد.
لزوم جامع‌نگری در ارزیابی ریسک ساختمان‌ها
این کارشناس ایمنی و مدیریت بحران گفت: باید درباره بیمارستان‌های فرسوده کشور بر اساس میزان ریسک‌شان تصمیم‌گیری شود. مدل‌های ارزیابی خطر متفاوت است. وقتی سازمان آتش‌نشانی ارزیابی ریسک انجام می‌دهد، عمدتا بحث‌های ایمنی ساختمان برایش مهم است و شاید مسائل لرزه‌ای برایش کم اهمیت‌تر باشد. ما اگر می‌خواهیم ارزیابی ریسک کنیم، باید جامع ببینیم. ایمنی، ارزیابی لرزه‌ای، سازه و ... را باهم ببینیم. ما چند ساختمان مانند پلاسکو داریم که ممکن است به دلیل آتش‌سوزی بریزد و ساختمان دیگری مانند متروپل به دلیل ضعف پی و زمین بریزد و در عین حال یک ساختمان هم ممکن است به دلیل اینکه روی گسل یا در حریم گسل ساخته شده، بریزد بنابراین ارزیابی‌ها باید جامع باشد و از بحث زمین، زیرساخت‌ها، روساخت‌ها و... در آن دیده شود.
استاد تقی‌زاده گفت: در بسیاری از موارد ایمن‌سازی شاید نیاز باشد که فقط سازه را مقداری تقویت کنید. مثلا بیمارستانی مانند امام خمینی (ره) که امکان تخریبش وجود ندارد، باید در کنارش جایی مانند مهدی‌کلینیک ساخته شود تا در صورت جابجایی یا بازسازی آن خدمات متوقف نشود. بر همین اساس فکر می‌کنم که می‌توان از بسیاری از بیمارستان‌های فرسوده با مقاوم‌سازی استفاده کرد. هرچند که برخی از آن‌ها هم باید تخریب شوند.
وی تاکید کرد: توصیه‌ام این است که مطالعات بر روی ایمنی بیمارستان‌ها که از سال ۱۳۹۲ شروع شده بود، ادامه یابد. البته این مطالعه یک ارزیابی اولیه است و اگر می‌خواهیم دقیق‌تر باشد، باید بحث‌های مهندسی و ... نیز وارد شوند. فکر می‌کنم بعد از گذشت 9 سال حتما لازم است که این مطالعات تکرار شوند.
ارسال به دوستان