بسمه تعالی

مدیر محترم گروه انگل شناسی و قارچ شناسی

استاد ارجمند جناب آقای دکتر محبعلی

احتراما متعاقب برگزاری سمینار کارورزی انگل شناسی در روز سه شنبه بیستم آذر ماه سال جاری  و بحث و تبادل نظر کارشناسی صورت گرفته در آن ضروری دانستم  از این طریق خلاصه ای از نکات قابل توجه را جهت اطلاع رسانی و کمک به تصمیم گیری در برنامه های آتی حضورتان تقدیم نمایم.   بدیهی ست هدف از برگزاری این دوره ها تقویت بنیه علمی و پژوهشی محققین جوان از یک سو و از سوی دیگر افزایش توان  حل مشکلات آشکار و پنهان انگل شناسی  می باشد. همچنین حضور دانشکده بهداشت در عرصه های بین المللی منطقه در کشورهای آسیائی و آفریقائی نیز می تواند از دست آوردهای تجربی این دوره ها محسوب گردد.

هر چند تا کنون برگزاری موفقیت آمیز کارورزی های انگل شناسی مدیون همکاری ها و نظرات راه گشای  مسئولین محترم دانشکده بهداشت بوده است لیکن با هدف تدوین برنامه های یک ساله و منطبق با امکانات موجود، مطالب زیر را جهت یادآوری و تقاضای حمایت بیشتر در اجرای منظم این دوره ها، با استحضار جنابعالی می رسانم.

دوره کارورزی انگل شناسی

این دوره به صورت منظم و فصلی از سال 1384 تا کنون در حال برگزاری بوده است.

توصیف واحد :   کارورزی انگل شناسی شامل دو بخش آزمایشگاهی و میدانی است. در این دو واحد درسی دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا با انواع تکنیک های رایج آزمایشگاهی انگل شناسی آشنا می گردند. نمونه برداری از بیماران و دریافت نمونه های وا صله از بیمارستان ها و آزمایشگاه ها،  نقش عمده ای در افزایش دانش آزمایشگاهی و تجارب دانشجویان مقاطع تخصصی را در این فرصت ها دارد. بخش دوم این واحد که در میدان تحقیقاتی تجربه می گردد، بدون شک تأثیر بسزایی در تفهیم آموخته های کلاسیک دانشگاهی و منابع کتابخانه ای دارد.

در میدان های تحقیقاتی، دانشجویان ضمن آشنایی با محیط های شهری ، روستائی و عشایری ، شرایط اقلیمی را از نزدیک درک نموده و چرخه زندگی انگل ها را به وضوح مشاهده می کنند. میزبان، انگل و ناقل در کنار مخازن متنوع عوامل انگلی، همگی در مجموعه اکوسیستمی قرار دارند که هریک در شرایط متفاوت دیگر  نمی توانند قدرت بقا و یا امکان تداوم حیات را داشته باشند.

رشته انگل شناسی پزشکی در دانشکده بهداشت همواره از توان عمده تحقیقاتی برخوردار بوده است که این ویژگی های منحصر به فرد نشان دهنده جایگاه بالای دانشکده بهداشت به عنوان قطب آموزش و تحقیقات بهداشتی کشور در دانشگاه علوم پزشکی تهران می باشد. شایان ذکر است که شکل گیری دانشکده بهداشت به زمان تأسیس کرسی انگل شناسی در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران باز می گردد که گویای موقعیت خاص این رشته و نقش محققان آن در کنترل و ریشه کن نمودن بسیاری از بیماری های انگلی در کشور می باشد. از ابتدا این دانشکده با دارا بودن بیش از یازده ایستگاه تحقیقات بهداشتی در نقاط مختلف کشور، از نزدیک با زمینه های بیماری ها و شرایط بهداشتی کشور آشنا بوده است. در این میان هدایت دانشجویان تخصصی و محققین دانشگاهی برای یافتن مشکلات و پیدا کردن راه های کنترل بیماری ها، فعالیت جهت داری بوده است که خوشبختانه طی سالیان گذشته به فروکش کردن بسیاری از بیماری های عفونی از جمله حذف تعدادی از آلودگی های انگلی منتهی گردیده است.

این الگوی موفق بدون شک پزشکان و دیگر متخصصان علوم پزشکی و بهداشت  را طی سالیان اپیدمی بیمارها   به نیازهای واقعی بهداشتی مردم در اقصی نقاط کشور به درستی واقف نموده و از این طریق توانسته است جایگاه تحقیقات کاربردی را در میان علاقه مندان  کشور بارز  نموده است.

امروزه برای هرچه هدفمندتر نمودن بسیاری از رشته های دانشگاهی، تمهیداتی در نظر گرفته می شود که ارتباط دانشگاه را با صنعت و استفاده کنندگان از نتایج تحقیقات دانشگاهی تقویت نماید. این در حالی است که علوم پزشکی و بهداشت بدون ارتباطی منسجم و دارای تداوم با بیمار و محیط پیرامون او نمی تواند به توسعه پویای خود دست یابد. برگزاری دوره های کارورزی و آشنایی با محیط های گوناگون زئوجغرافیایی نه تنها باعث ارتقاء کیفیت آموزشی دانشجویان می گردد، بلکه در موقعیت های بخصوص می تواند به بازویی برای ارزیابی وضعیت بیماری ها و نیز شناسایی مشکلات پنهان بهداشتی مناطق دورافتاده شهری و روستایی تبدیل گردد.

کارورزی و تنوع جغرافیایی پژوهش در علوم پزشکی و بهداشت:

کشور ایران تقریباً دارای متنوع ترین اقلیم ها و شرایط آب و هوایی در مقایسه با بسیاری از نقاط دنیا می باشد. مناطق پالئارکتیک، نیمه گرمسیری و اورینتال هرسه را می توان به ترتیب در اکثر نقاط کشور، مناطق جنوب غربی و جنوب شرقی ایران جستجو نمود. اندمیسیته بسیاری از بیماری ها اعم از واگیر و غیر واگیر ، خصوصا آلودگی های انگلی از نظر برقراری چرخه های انتقال ،ارتباط مستقیمی با تنوع جغرافیایی مذکور  دارد.  خوشبختانه دسترسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران به این موقعیت های مطالعاتی، از طریق ایستگاه های تحقیقات بهداشتی خود، نقطه قوتی برای دانشجویان و محققین سرا سر کشور بشمار می رود.

عفونت های انگلی حذف شده و در حال حذف:

اشاره به حذف کامل عفونت انگلی دراکونتیازیس از ایران که تا  45 پیش در مناطق جنوبی کشور وجود داشته است، و نیز بیلهارزیوز  یا شیستوزومیازیس ادراری که روزگاری از بیماری های شایع استان خوزستان به حساب می آمد، همگی گویای حضور دانشکده بهداشت و نقش ارزشمند آن در شناسایی و کنترل آن ها دارد.

سازمان جهانی بهداشت، استراتژی های جدید  و لزوم ارتقاء فعالیت های میدانی:

واژه هایی نظیر NTD یا بیماری های مورد غفلت واقع شده گرمسیری،  بیماری های نوپدید و بازپدید  emerging and reemerging  که همواره در فهرست اولویت های سازمان جهانی بهداشت قرار داشته اند  همگی نیازمند درک بهتر و شناسایی مؤثرتری از  ریشه های ایجاد کننده بیماری  ها هستند که حضور در میدان و مشاهد مستقیم فاکتورهای بیولوژیک، زیست محیطی و نیز رفتارهای اجتماعی  توسط محقق  برای این منظور اساسی به نظر میآید.

به طور کلی هدایت دانشجویان علوم پزشکی و بهداشت به مناطق جغرافیایی و آندمیک برای بیماری های  گوناگون و برگزاری دوره های کوتاه مدت منطقه ای می تواند  از راهکارهای کارآمد در درک مسائل و مشکلات محلی در هر کشور به حساب آید.

 خوشبختانه دانشکده بهداشت تنها دانشکده ای در کشور است که همواره ارتباط فضاهای آزمایشگاهی و کلاس های درس خود را با میدان های تحقیقاتی حفظ نموده است. بنابراین تقویت این دوره ها  می تواند از طرفی به افزایش کیفیت آموزشی کمک نماید و از سوی دیگر به حفظ و ارتقاء جایگاه علمی تحقیقاتی  بیانجامد. همچنین  از دیگر جنبه های پر اهمیت این فرآیند، می توان به  تربیت محققینی اشاره نمود  که هر یک پس از تحصیل و کسب تجارب دانشگاهی به تصدی  مسئولیت های مهم اجرایی در بخش های گوناگون کشور مشغول می شوند.

کارورزی انگل شناسی ، برنامه ریزی فصلی، اندمیسیته و منطقه جغرافیایی:

با توجه به امکانات موجود در دانشگاه علوم پزشکی تهران خصوصاً وجود ایستگاه های تحقیقات بهداشتی، امکان پوشش جغرافیای گوناگون بیماری ها و آلودگی های انگلی برای دوره کارورزی  به خوبی فراهم می باشد. همراهی و تمایل اخیر معاونت محترم بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی تهران که در مجموعه خود مناطقی نظیر شهرستان اسلامشهر را تحت پوشش دارند نیز، برگزاری دوره های کارورزی را بیش از پیش تقویت خواهد نمود.

منطقه جنوب:

ایستگاه تحقیقات بهداشتی بندرعباس به عنوان پایگاه دانشگاه در جنوبی ترین نقطه کشور به موقعیت های  گوناگونی از جمله مناطق ساحلی  خلیج فارس و دریای عمان، جزایر جنوبی کشور، مناطق کوهستانی در شمال و شمال شرق استان و همچنین شهرستان های میناب و بندر جاسک دسترسی دارد که هر یک به تنهایی منبع بی نظیری برای مطالعات و بازدید های میدانی محسوب می گردند. دسترسی به منابع غذایی دریایی و مناطق حفاظت شده استان نظیر گنو از دیگر جذابیت های انگل شناسی پزشکی می باشد. از سوی دیگر حاشیه نشینی و صنعت توریسم در این استان  و ارتباط باالقوه آن با پدیده بیماری های   بخصوص ، نیز حائز اهمیت فراوان می باشد.

منطقه جنوب غربی:

ایستگاه تحقیقات بهداشتی اهواز نیز از جنبه های گوناگونی همچون موقعیت مرزی، وجود رودخانه های آب شیرین و جمعیت های عشایری ، دارای جذابیت های خاص تحقیقاتی می باشد. سابقه بیماری بیلهارزیوز و کارنامه موفقیت آمیز کنترل آن تا بدان جایی که امروزه کشور در مرحله حذف آن قرار دارد، سابقه درخشان حضور دانشکده بهداشت را در این منطقه آندمیک نشان می دهد. تنوع حیات وحش ، وجود مناطق ساحلی و دیگر موقعیت های استثنائی زیست محیطی در این استان، زمینه های ارزشمندی را برای بازدید دانشجویان و افزایش دانش تجربی آن ها فراهم آورده است.

منطقه مرکزی:

ایستگاه تحقیقات بهداشتی اصفهان  به عنوان یکی از مهمترین موقعیت های تحقیقاتی برای حضور دانشجویان و برگزاری دوره های کارورزی انگل شناسی به حساب می آید. هر چند لیشمانیوز جلدی، مخازن و ناقلین آن، اهمیت این ایستگاه را بارز نموده است، لیکن این منطقه از جنبه های گوناگون دیگری نیز ارزش برگزاری دوره های آموزشی و تحقیقاتی صحرایی را دارد. همجواری با دو منطقه عشایری بختیاری و قشقایی از طرفی و دسترسی آسان به مناطق کویری از سوی دیگر، جغرافیای بیولوژیک منحصر به فردی را در این استان ایجاد کرده است.

منطقه شمال غربی:

بدون تردید موقعیتی که در ایستگاه تحقیقات بهداشتی مشکین شهر وجود دارد، در نوع خود بی نظیر است. مناطق سردسیر کوهپایه ای سهند و سبلان و کشتزارهای پهناور دشت مغان در کنار حاشیه  رودخانه ارس همگی ترکیب با ارزشی را برای طراحی مطالعات تحقیقاتی علوم پزشکی و بهداشت فراهم آورده است. تابلوی اپیدمیولوژیک لیشمانیوز احشایی معرف برجسته ای برای قابلیت ایستگاه مشکین شهر در زمینه های آموزشی و پژوهشی است.

منطقه تهران:

شبکه بهداشت و درمان شهرستان اسلامشهر تحت پوشش معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی تهران با در اختیار داشتن مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی، امکانات  میدانی در دسترس دانشکده بهداشت را تکمیل نموده است.  مناطق جنوبی شهر تهران ، آشنایی با مسائل زیست محیطی و بهداشتی این منطقه و نیز امکان بررسی بیماری ها در جمعیت های حاشیه نشین این منطقه همگی گویای توانائی های بالقوه این شبکه بهداشتی برای تامین نیاز های محققین علاقمند  می باشد.

استفاده ترکیبی از امکانات موجود:

از این پس می توان به صورت منظم و مستمر جدول برگزاری کارورزی های انگل شناسی را بر اساس شرایط موجود، نیازها و در نظر گرفتن جنبه های گوناگون مرتبط با اهداف آموزشی پژوهشی در ابتدای هر سال تحصیلی تنظیم و مقدمات لازم را برای اجرای به موقع و متناسب با تغییرات فصلی در هر یک از پایگاه ها در اختیار دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام داد.

البته در این میان مشارکت با دیگر سازمان های تحت پوشش وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی که در برگزاری  دوره های مشترک تمایل به همکاری داشته باشند  نیز می تواند قابل توجه برنامه ریزان قرار گیرد. پایگاه تحقیقاتی بیماری های نوپدید و بازپدید اکنلو تحت پوشش انستیتو پاستور ایران یکی از این مجموعه ها است که دارای سنخیت نزدیکی با ایستگاه های تحقیقات بهداشتی دانشکده بهداشت  برای برگزاری دوره های آموزشی تحقیقاتی کوتاه مدت و کارورزی ها را دارد.

در خاتمه کسب نظرات ارزشمند استادان و مسئولین محترم دانشکده بهداشت در هر چه بهتر برگزار کردن این دوره ها نقش بسزائی خواهد داشت.

اینجانب برگزاری دوره زمستانی کارورزی انگل شناسی  سال جاری را در یکی از ایستگاه های تحقیقات  بهداشتی بندر عباس، اهواز و یا اصفهان  برای دو گروه از دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا به صورت همزمان پیشنهاد می نمایم.

دوره دوم نیز  در تابستان سال آینده در ایستگاه تحقیقات بهداشتی مشکین شهر نتایج موفقیت آمیزی را به دنبال خواهد داشت.

قبل از برگزاری هر دوره حضور دانشجویان در مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی شبکه بهداشت  و درمان اسلامشهر  و آشنائی آنان با نحوه ارائه خدمات بهداشتی درمانی در مناطق حاشیه ای شهر تهران می تواند تاثیر بسزائی در بهره برداری نهائی هر دوره داشته باشد.  بدین ترتیب در پایان هر دوره گزارش کارورزی دانشجویان حاوی نکات مقایسه ای ارزشمندی خواهد بود کی می توان ماحصل آن را نوعی نیاز سنجی کامل و همه جانبه به حساب آورد.

با تشکر

با تشکر

دکتر غلامرضا مولوی

مسئول دوره کارورزی گروه انگل شناسی و قارچ شناسی

سه شنبه بیست و هفتم آذر ماه