بانوی فلج اطفال ایران 

بنیان گذار مرکز ملی تشخیص فلج اطفال در ایران استاد دکتر رخشنده ناطق پزشک متخصص ویروس شناس در سال ۱۳۱۵ در شهر تبریز در یک خانواده مبارز مشروطیت دیده به جهان گشود. وی از سوی مادری از نوادگان امیر کبیر محسوب می شود. دوران کودکی را نزد پدر بزرگ و مادر بزرگ خود در تبریز گذراند. پس از وفات آن عزیزان به نزد والدین خود در تهران مراجعت نمود. بعد از گذراندن دوره ابتدایی، دوره متوسطه را در دبیرستان انوشیروان دادگر به اتمام رساند وی سپس برای ادامه تحصیلات به کشور سوییس مراجعت نموده و در دانشکده پزشکی ژنو ثبت نام نمود و موفق به اخذ مدرک پزشکی از آن دانشکده شد. ایشان پایان نامه خود را در زمینه بیماری دیفتری ارائه کرد که این موضوع علاقه وی را به میکروب شناسی تشویق و ترغیب نمود. استاد سپس به ایران مراجعه و ازدواج کرد و ثمره این ازدواج سه فرزند به نام های بتی، تیران و دینه می باشد. وی بعد از گذراندن دوره های تخصص ویروس شناسی در کشورهای ایران و فرانسه به دریافت مدرک تخصص ویروس شناسی نائل گردید.

استاد دکتر رخشنده ناطق می فرمایند: "بعد از بازگشت به وطن در دانشکده بهداشت دانشگاه تهران استخدام شدم و این بهترین گزینه بود برای آنکه بتوانم در رشته ویروس شناسی فعالیت کنم و از اینرو در بخش ویروس شناسی به فعالیتهای تشخیصی و تحقیقی در مورد ویروسهای رایج در کشور مشغول شدم. بخش تکنیک های متداول ویروس شناسی مربوط به آن زمان از جمله جداسازی ویروس ها روی کشت سلول توسط مرحوم آقای دکتر کیارش نفیسی پایه گذاری شده بود و من با ایشان و خانم ناهید صبوری و مرحوم خانم بی نیاز همکاری مجدانه ای داشته ایم. بعد از چندی از طرف سازمان بهداشت جهانی (WHO) بورس دریافت نمودم به همین منظور در دانشکده پزشکی شهر لیون فرانسه پذیرفته شدم و در لابراتور پروفسور Sohier و در زمینه انترو ویروسها به خصوص ویروس فلج اطفال به تحقیق و پژوهش پرداختم."

استاد دکتر رخشنده ناطق در ادامه می افزایند: "در بازگشت به ایران به یاری همکاران طی سالهای متمادی فعالیتهای تشخیصی و  تحقیقی بر روی عفونتهای رایج موجود در کشور به خصوص ویروس های فلج اطفال، سرخک، سرخجه، انواع هرپس ویروسها و عوامل ایجاد کننده یرقان و بررسی های سرواپیدمیولوژیک جهت تعیین میزان وفور و روند گردش آنها و ارزیابی برنامه های واکسیناسیون انجام شده برضد ویروسهای مانند سرخک، سرخجه و ویروس فلج اطفال را انجام دادیم که نتایج آنها در مجلات داخل و خارج چاپ و در کنفرانس های داخلی و بین المللی ارایه گردیده است."

در سال ۱۳۷۳ کشور ایران همگام با دیگر کشورهای دنیا شروع به فعالیت جهت ریشه کنی ویروسهای فلج اطفال در دنیا نمود. استاد دکتر رخشنده ناطق می فرمایند: "وزارت بهداشت مسئولیت ایمن سازی و پایش را عهده دار بوده و فعالیتهای آزمایشگاهی ریشه کنی به بخش ما در دانشکده بهداشت واگذار گردید و بدین ترتیب توانستیم به عنوان آزمایشگاه ملی تشخیص فلج اطفال ایران شروع به فعالیت نماییم که از آن تاریخ تا به حال قریب به ١٤ سال این فعالیت در ارتباط با وزارت بهداشت درمان و سازمان بهداشت جهانی به بهترین وجه در حال انجام است."

نتایج بررسی های انجام شده از ابتدای سالهای ریشه کنی تاکنون نشان داده که در ایران ۳ سال بعد از شروع برنامه های ریشه کنی در سال ۱۳۷۶ تمام ویروس های فلج اطفال بومی رایج در ایران از کشورمان حذف گشته اند و آخرین ویروسهای فلج اطفال وحشی ردیابی شده در ایران مربوط به سال ۱۳۷۹ بوده که همه وارد شده از کشورهای همسایه بوده است.

استاد دکتر رخشنده ناطق می فرمایند: "باید در نظر داشت که در طول سالهای ریشه کنی به تدریج روشهای آزمایشگاهی و در حال حاضر حساس ترین و دقیق ترین روشها در ردیابی ویروس در بیماران راه اندازی شده و روند کاری ما هر سال توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) مورد تایید بوده است و بدین ترتیب فعالیت مداوم وزارت بهداشت و درمان و آزمایشگاه ملی منجر به موفقیت در ریشه کنی فلج اطفال در کشورمان گشته است که این فعالیتها تا ریشه کنی ویروسهای فلج اطفال در تمام دنیا هر چه دقیق تر و با پشتکار تمام ادامه خواهد یافت."

استاد دکتر رخشنده ناطق در ادامه ذکر می دارند که: "در طول سالهای پژوهشی و فعالیتهای علمی خود در این آزمایشگاه مفتخر بـه اخذ جوایز و تشویق نامه های زیادی از دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و سازمان بهداشت جهانی (WHO) شده ام که اخذ آنها را مرهون زحمات همکارانی همانند خانمها دکتر حمیده طباطبایی، دکتر شهره شاه محمودی صادقی، دکتر محبوبه ساریجلو، خانم یوسفی، خانم صبوری و آقای ملائی هستم."

دکتر شهره شاه محمودی صادقی هیئت علمی گروه ویروس شناسی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و ریاست فعلی آزمایشگاه ملی تشخیص فلج اطفال ایران و از شاگردان سابق استاد دکتر رخشنده ناطق می فرمایند: "یکی از ویژگیهای استاد که همه را تحت تاثیر قرار می داد نحوه رفتار و برخورد او با دانشجویان و همکاران محققش بوده که به حسن خلق آراسته بود. گذشته از مقامات علمی و معنوی، حسن سلوک استاد نیز در خور توجه و شایان توصیف است، استادی موقر، خوشرو و مهربان که از کلیه همکاران و دانشجویانش به نیکی یاد می کرد، قدر همکاران خود را میدانست، منائت طبع و سعه صدر او زبانزد عام و خاص بود و رفتار و کلامش بــا ملاحت خاصی همراه بود."

 امروزه هر شخصی که با الفبای تحقیق آشنا باشد میداند که در عصر ما به تنهایی و بدون یاری دیگران نمیتوان از عهده کارهای عظیم علمی برآمد و از خود آثاری گران قدر و ارزشمند بجای گذارد. در ایران استاد دکتر رخشنده ناطق به این راز و شیوه علمی پی برده بود؛ و به همین سبب با همکاری فضلا و دیگر دانشمندان مرکز تحقیقاتی سودمندی را پایه ریزی نمود و با رعایت امانت و قدردانی از همکاران با ذکر نام نیک آنان در تحقیقات علمی را سرلوحه کار خویش قرار داد. این پژوهنده متفکر به عنوان (( زن بین المللی )) در سال ۱۹۹۸-۱۹۹۹ موفق به دریافت مدال از سازمان بهداشت جهانی (WHO) گردید و به دلیل کمک به اجرای برنامه های ریشه کنی فلج اطفال در ایران و ارائه فعالیتهای تحقیقاتی و نشر مقالات علمی در معتبرترین نشریات علمی بین المللی و ایرانی مفتخر به کسب این عنوان گردید. از دیگر اقدامات ویژه استاد همکاری در تدوین و پایه گذاری دوره فوق لیسانس و دکترای ویروس شناسی با همیاری استاد دکتر طلعت مختاری آزاد است که در جهت اعتلا و توسعه سطح علمی دانشگاه های کشور می باشد.

خانم دکتر شهره شاه محمودی صادقی درباره وی میگویند: "حافظه قوی و علاقه به تاریخ ایران و زبان و اشعار فارسی یکی از امتیازات ایشان به شمار می رفت کلاس درس ایشان هرگز ملال آور نبود و دانشجویان با علاقه و دلبستگی فراوان در کلاس حاضر می شدند، دانش علمی استاد در کلاسهای تخصصی ویروس آکنده بود از بصیرتی که حاصل بررسی های انجام شده توسط ایشان بود. اشارت به بعضی واژه های لاتین برگرفته از واژههای اصیل آریایی خود دلالت بر علاقه و دانش ایشان به زبان و ادبیات فارسی داشت و بنا بر فرمایش استاد این علاقه به معانی واژه ها را از پدر بزرگوار و همسر گرامیشان آموخته بودند. از دیگر خصائل استاد مـی تـوانـم بـه ایــن موضوع اشاره نمایم که ایشان از استادان بی نظیر، دقیق و پرکار محسوب می شدند و برای حلقه درس و تحقیق وسواس زیادی قائل بودند. در راهنمایی دانشجویان از بذل هر گونه مساعدتی خودداری ننموده و در تدریس و امتحان دقیق بوده و از ما میخواستند از کتابها و مرجع های به روز استفاده نماییم به همین دلیل دانشجویان استاد وقتی برای ادامه تحصیل به خارج سفر می کردند از نظر اطلاعات علمی در سطح والایی در بین دانشجویان دیگر قرار می گرفتند."

خانم دکتر شهره شاه محمودی صادقی می فرمایند: "انتخاب و گذراندن رساله دکترا با ایشان کار آسانی نبود، ایشان محقق برجسته ای بودند و از اینکه افتخار دانشجویی ایشان را داشته ام بسیار خرسندم و در هر مرتبه علمی که قرار گیرم مرهون زحمات ایشان می باشم. نیرو و کارهای ارزشمند ایشان سرمشق بسیاری از شاگردان و همکارانشان می باشد."

توصیه استاد به دانش طلبان جوان این بود که از فعالیتهای علمی که در دانشگاههای سراسری کشور انجام می شود آگاهی یابند و متوجه باشند اساتید چه زحماتی می کشند و تحقیقات موفقی را به راه انداخته اند که برای آنان بسیار مفید است. علاقمند به علم و پژوهش باشند و امیدوار به آینده. بزرگان علم ایرانی، تبار ایرانیان را بر تارک والای تاریخ دانش جهان قرار داده اند، پس آن را حفظ کنند و به وطن عشق بورزند و مطمئن باشند هر چه زحمت کشند سرانجام روزی زحمات آنها به ثمر خواهد نشست. استاد دکتر رخشنده ناطق می گویند: "من بارها به دانشجویان در کلاس درس گفته ام بعضی از واژه های لاتین در کتابهای علمی خـارجـی بر گرفته از واژه های اصیل ایرانیست آنها گاهی متعجب می شوند ولی این انکار ناپذیر است به طور مثال در شاهنامه و کتابهای تاریخی بسیار نکات آموزنده علمی گنجانده شــده است که علم تازه بدان دسترسی پیدا می کند. شاهنامه علاوه بر آنکه سند فرهنگ و و هویت ماست پشتیبان و حامی زبان و ادب پارسی نیز هست، میتوان گفت بزرگترین گنجینه زبان و فرهنگ ایرانیان است که به ما درس عفت، فداکاری، شجاعت و جوانمردی می آموزد. در خاتمه به کلمات گهربار به تابلوی نصب شده در دیوار اشاره می نماید و با تبسم شیرین این تک بیتی از مرحوم اخوان ثالث را زمزمه میکنند:

(( ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم ))

استاد دکتر رخشنده ناطق علاوه بر فعالیتهای آموزشی و تحقیقاتی حدود ۱۰۰ پایان نامه دکتری و فوق لیسانس در مورد عفونتهای ویروسی را به عنوان استاد راهنما یا مشاور راهنمایی کرده است و بیش از ٦٠ مقاله در مجلات داخلی و خارجی و ارائه سخنرانی های متعدد در ایران و کشورهای خارجی را در کارنامه اجرائی خود به ثبت رسانده است. وی به مدت ۲۰ سال سرپرستی بخش ویروس شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران را به عهده داشته است.

جوایز و افتخارات